Gati gjashtë vjet më parë, Turqia u trondit nga tentativa e supozuar për grusht shteti më 15 korrik 2016. Një ditë pas përpjekjes, qeveria turke vendosi me shpejtësi gjendjen e jashtëzakonshme dhe miratoi dekretet ekzekutive të emergjencës nr. 667-676 që censuruan kryesisht mediat dhe gazetarët,[i] por më pas e shtriu ate në mijëra nëpunës civilë, oficerë policie, personel të forcave të armatosura, profesorë universiteti dhe personel me emër në anekset e Dekretit 679 më 6 janar 2017.[ii] Kjo rezultoi në gjithsej më shumë se 150,000 njerëz që humbën punën e tyre, aksesin në shërbimet sociale, u kufizua liria e lëvizjes, jeta e tyre u njollos nga akuzat e qeverisë se ata ishin të lidhur me grushtin e shtetit të shkaktuar nga Fetullah Gulen, një studiues turk. klerik që jeton në mërgim në SHBA që nga viti 1999 dhe që e ka mohuar me këmbëngulje akuzën që vjen nga Ankaraja.[iii]
Një person i prekur nga keto ngjarje është Nuriye Gülmen, një ish-pedagoge turke e letërsisë krahasuese në Universitetin Selçuk në vitin 2012, që para përpjekjes për grusht shteti, u emërua si asistente kërkimore në Universitetin Eskişehir Osmangazi në 2015.[i]
Gülmen nuk është vetëm një akademike, por gjithashtu ka një histori aktivizmi dhe betejash ligjore kundër abuzimit me institucionet në Turqi për shkak të një procesi gjyqësor politik pas emërimit të saj qe e la të burgosur për 109 ditë, duke vonuar studimet dhe rivendosjen e saj në Eskişehir.[ii] Dita kur ajo u emërua përsëri në pozicionin e saj kërkimor ishte dita e tentativës për grusht shteti, e cila çoi në pezullimin e saj nga Eskişehir të nesërmen. Kjo për shkak të dekreteve të reja që e shpallën atë të akuzuar, si mijëra të tjerë me të, si anëtare të FETO-s, të ashtuquajturës organizatë e mbështetësve të Gylenit të mërguar që Erdogan dhe qeveria e tij e akuzuan si organizatë terroriste. Kjo shkaktoi fazën tjetër të historisë së saj aktiviste dhe që nga 9 nëntori 2016, ku ajo kishte protestuar kundër pezullimit, shkarkimit eventual të saj dhe kërkonte me këmbëngulje punën e saj në Eskişehirback çdo ditë përpara Monumentit të të Drejtave të Njeriut që ndodhet në rrugën Yüksel, Ankara. ku ndodhet Këshilli i Arsimit të Lartë dhe kush duhet t’u përgjigjet kërkesave të saj.[iii] Gülmen shpjegon se kjo është një ‘traditë revolucionare’ e vendosur për të tërhequr vëmendjen dhe për të marrë atë që dëshironi, duke kërkuar në këtë rast përfundimin e gjendjes së jashtëzakonshme, duke lejuar punëtorët publikë demokratikë revolucionarë që u pushuan nga puna të kthehen në punë, të fillojnë sigurinë për 13,000 asistentët e kërkimit OYP, dhe duke kërkuar sigurinë e punës për të gjithë punonjësit e arsimit dhe shkencës.[iv] Gülmen e filloi protestën e saj kryesisht vetë, duke u arrestuar gjithsej 26 herë, gjë që mund t’i atribuohet vëmendjes në rritje nga spektatorët e huaj dhe vendas që vëzhgonin veprimet e saj, duke lexuar përvojën e saj në blogun e saj në WordPress në internet dhe përfundimisht u emërua nga CNN si një nga tetë femrat e shquara të vitit 2016 në ditën e saj të 50-të të protestës.[v]
Kjo vëmendje u rrit në masë të madhe pas Dekretit të 6 janarit 2017, kur Gülmen u shkarkua nga Eskişehir, duke rezultuar në zhvendosjen e strategjisë së saj, duke u përfshirë në një grevë urie më 9 mars 2017. Gülmen, ndërsa ishte në paraburgim nga policia së bashku mësuesin e fillores Semih Özakça, ajo përjetoi reagimin e ashpër të Dekreteve të Emergjencës.[i]
Arsyeja e grevës ishte se protestat verbale priren të jenë normë në mjetet e aktivistëve, të cilat më shpesh nuk tërheqin vëmendjen e mjaftueshme nga autoritetet, por një grevë urie është një veprim i fortë që i pozicionon aktorët që angazhohen në të me shëndetin e rëndë. rreziqet, ngjashëm me atë që Gülmen shpjegon si “të nevojshme për të çuar rezistencën në nivelin tjetër” dhe për “të ushtruar vërtetë presion ndaj tyre për të ndërmarrë veprime”.[ii]
Në reagim ndaj grevës së urisë, më 2 maj 2017 u ngrit një aktakuzë në Gjykatën e 19-të të Veprave Penale të Rënda në Ankara, duke akuzuar si Gülmen ashtu edhe Özakça si anëtarë dhe të përfshirë në aktivitetet e paligjshme të Frontit të Partisë Revolucionare Popullore Çlirimtare. (DHKP-C), gje që çoi në paraburgimin e tyre në burgun Sincan në Ankara deri më 23 maj 2017.[iii] Gjykata e shpalli çiftin fajtor sepse ‘nëse nuk do të paraburgoseshin, do të dëmtonin rrjedhën e drejtësisë‘, një linjë që duket kontradiktore duke pasur parasysh mungesën e provave në akuzat e ngritura dhe kur të dy mësuesit qëndrojnë vigjilentë duke mohuar çdo përfshirje me DHKP-C, madje avokati i tyre publikoi të dhënat e tyre kriminale si provë se nuk ekziston një përfshirje e tillë dhe kundërshtoi përpjekjet e Ministrit të Brendshëm Suleyman Soylu dhe qendrës kërkimore dhe studimore të ministrisë së tij për të provuar dhe forcuar akuzat.[iv]
Egzistonte frika se të dy mësuesit do të përballeshin me shkelje të mëtejshme të të drejtave të njeriut, pasi rojet e burgut dhe mjekët lejohen ligjërisht të ndërhyjnë dhe t’i japin fund grevës së urisë pa pëlqimin e mësuesve. Ata mund të ndërhyjnë edhe kur janë të pavetëdijshëm, siç thuhet në nenin 82 të Ligjit për Ekzekutimin e Aktgjykimit Nr. 5275, qe si rezultat do të cenonte lirinë e shprehjes dhe ka të ngjarë të rezultojë në trajtim ose dënim mizor, çnjerëzor ose poshtërues.[i] Gjatë një vizite të kryetarit të Dhomës së Avokatëve të Ankarasë, Hakan Canduran dhe disa kolegëve të tij, Gülmen shprehu situatën e rëndë në të cilën janë gjetur ajo dhe Özakça, duke i thënë Canduran-it se ajo e sheh se ‘drejtësia po shuhet ashtu si muskujt e saj,” ndërsa nuk është në gjendje të mbajë qafën lart pa ndihmë, te lëvizi krahët ose mbaje një stilolaps. Nga ana tjetër, Canduran i bën thirrje qeverisë që t’i japë fund grevës së urisë përmes pajtimit shoqëror dhe të negociojë me ata që janë prekur padrejtësisht nga dekretet e emergjencës..[ii] Gjatë mesit të vitit 2017, dyshja u paraqitën në Gjykatën Kushtetuese dhe gjithashtu në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut për t’i dhënë fund paraburgimit me arsyetimin se greva e tyre e urisë deri atëherë kishte paraqitur rreziqe evidente për shëndetin, por të dyja gjykatat e refuzuan kërkesën e tyre sepse këto rreziqe ishin jo kërcënuese për jetën dhe ishin marrë masat e duhura mjekësore për t’i ndihmuar ata nëse kjo ndodhte.[iii]
Shëndeti i Gülmen përfundimisht u bë serioz dhe deri më 26 shtator 2017, u garantua transferimi i saj në në Spitalin Numune. Më pas ajo u lirua nga paraburgimi në 1 dhjetor, kur Gjykata e 19-të e Veprave te Renda Penale e dënoi me 6 vjet e 3 muaj burg, por duke lejuar lirimin e saj nën kontrollin gjyqësor.[iv] Pavarësisht lirimit të tyre, Gülmen dhe Özakça vazhduan protestën e tyre përpara Monumentit të të Drejtave të Njeriut, por përfundimisht iu desh të përfundonin grevën e tyre të urisë më 26 janar 2018, pas refuzimit të një komisioni qeveritar për të shqyrtuar çështjet e tyre, dhe në vend të kësaj u përpoqën t’i përqendrojnë përpjekjet e tyre brenda sistemit gjyqësor të brendshëm duke ecur përpara, duke theksuar se rezistenca e tyre nuk kishte përfunduar dhe do të vazhdonte.[v] Pas 324 ditësh përfshirje në grevë urie, Gülmen kishte humbur një sasi të konsiderueshme të peshës së saj origjinale, duke rënë nga 59 kilogramë në 33.8 kilogramë, kjo tregon se sa serioze ishin përpjekjet e saj në ruajtjen e punës dhe respektimin e të drejtave të saj.[vi]
Herën tjetër që Gülmen ishte në qendër të vëmendjes ishte kur ajo u arrestua sërish më 11 gusht 2020, gjatë një bastisjeje të policisë në Qendrën Kulturore Idil të Stambollit më 5 gusht, një qendër që drejtohet nga grupi i majtë folklorik Grup Yurum, per arsye të cilat mbeten të pashpjeguara.[vii] Më vonë atë vit, Gülmen dhe kolegët e tjerë të saj u përjashtuan nga Sindikata e Punëtorëve të Arsimit dhe Shkencës (Eğitim-Sen) për shkak të imazhit të tyre si “rezistente të Yukselit” ose luftëtarë të rezistencës në sytë e publikut.[viii] Zhvillimi i fundit ishte më 4 nëntor 2021, kur dyshja kishin paraqitur në Gjykatën Kushtetuese, e cila më vonë hodhi poshtë pretendimet e tyre se aktakuza e 2 majit 2017 përdorte të njëjtat prova si një hetim i mëparshëm më 14 mars 2017, që çoi në arrestim, por më pas u pushua dhe u liruan nën kontrollin gjyqësor, duke treguar se aktakuza dhe paraburgimi i 2 majit më 23 maj 2017, shkelnin të drejtat e tyre për liri dhe siguri, duke deklaruar më tej se autoritetet gjyqësore që vendosën rastin nuk ishin as të pa-anshme dhe as të pavarura..[ix] Gjykata e hodhi poshtë çështjen e tyre me pretendimin se Gülmen dhe Özakça-s u mungonin provat konkrete, se të drejtat e tyre të shkelura ishin të papranueshme për t’u paraqitur dhe se ata nuk kishin shteruar të gjitha mjetet e brendshme përpara se të paraqisnin pretendimet e tyre.[x]
Ajo që është shumë e dukshme nga aktivizmi i guximshëm i Nuriye Gülmen është se që nga viti 2016, qeveria e Turqisë ka vënë në shënjestër padrejtësisht qindra mijëra individë bazuar në argumente që nuk mbajnë ujë, dhe ata që janë prekur më shumë dhe vendosin të kundërshtojnë qeverinë, do të përballen me shtypje të konsiderueshme nëpërmjet ndalimit dhe frikësimit ligjor. Broken Chalk i bën thirrje qeverisë turke dhe autoriteteve përkatëse që të rishikojnë seriozisht veprimet e saj që kanë lënë mijëra pa sigurinë e punës ose mundësinë për të lënë vendin dhe për të gjetur punë jashtë vendit. Broken Chalk kërkon veçanërisht rikthimin e Nuriye Gülmen dhe Semih Özakça, mes shumë të tjerëve, në pozicionet e tyre përkatëse të punës në sferën e arsimit, largimi i te cileve me siguri ka ulur aksesin dhe cilësinë e arsimit në Turqi.
Nga: Karl Baldacchino
Perktheu: Xhina Çekani [Nuriye Gülmen: A Six-Year Struggle Against Systematic Abuses]
Sources:
[i] Grabenwarter, C. et al. (2017) ‘Draft Opinion on the Measures Provided in the Recent Emergency Decree Laws with Respect to Freedom of the Media’. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission). Available online from: https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL(2017)006-e [Accessed on 08/03/2022], pp. 3-4.
[ii] Decree-Law No. 679 (6th January 2017) ‘Measures Regarding Public Personnel’. Available online from: https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2017/02/09/KHK_679_ENG.pdf [Accessed 08/03/2022], p. 1.
[iii] Jones, T. (2018) ‘Two Turkish Teachers End Almost 11-Month Hunger Strike’. DW. Available online from: https://www.dw.com/en/two-turkish-teachers-end-almost-11-month-hunger-strike/a-42318478 [Accessed 08/03/2022]; Işık, A. (2017) ‘In Turkey, Hope for ‘Justice is Fading Away Just like my Muscles’’. DW. Available online from: https://www.dw.com/en/in-turkey-hope-for-justice-is-fading-away-just-like-my-muscles/a-39482207 [Accessed 08/03/2022].
[iv] Halavut, H. (2017) ‘Interview with Nuriye Gülmen: ‘I Have More Hope Today Than I Did on the First Day’’. 5 Harliler. Available online from: https://www.5harfliler.com/interview-with-nuriye-gulmen/ [Accessed on 08/03/2022].
[v] Ibid.
[vi] Ibid.
[vii] Ibid.; see also Gülmen, N. (2016) ‘DİRENİŞİN TALEPLERi’. Available online from: https://nuriyegulmendireniyor.wordpress.com/2016/11/08/basin-aciklamasina-cagri/ [Accessed on 08/03/2022]; see also Wikipedia (2022) ‘Nuriye Gülmen’. Available online from: https://en.wikipedia.org/wiki/Nuriye_G%C3%BClmen#cite_note-18 [Accessed 08/03/2022].
[viii] Ibid.
[ix] Ibid.; see also Amnesty International (2017) ‘Urgent Action: Fear for Hunger Strikers’ Wellbeing’. Available online from: https://www.amnesty.org/en/wp-content/uploads/2021/05/EUR4463402017ENGLISH.pdf [Accessed on 08/03/2022].
[x] Ibid.
[xi] ‘Urgent Action: Fear for Strikers’ Wellbeing’.
[xii] Cumhuriyet (2017) ‘Criminal Record of Gülmen and Özakça, Declared ‘Terrorists’ by Minister Soylu’. Available online from: https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/bakan-soylunun-terorist-ilan-ettigi-gulmen-ve-ozakcanin-adli-sicil-kaydi-748105 [Accessed on 08/03/2022]; see also NTV (2017) ‘Statements by Minister Soylu about Semih Özakça and Nuriye Gülmen’. Available online from: https://www.ntv.com.tr/turkiye/bakan-soyludan-aclik-grevi-yapan-nuriye-gulmenle-ilgili-aciklamalar,Jg2i0I634EyPWqK_cXdIbg [Accessed on 08/03/2022]; see also Milliyet (2017) ‘The Unending Scenario of a Terrorist Organisation: “The Truth of Nuriye Gülmen and Semih Özakça”’. Available online from: https://web.archive.org/web/20170813220846/http://www.milliyet.com.tr/bir-teror-orgutunun-bitmeyen-senaryosu-ankara-yerelhaber-2179760/ [Accessed on 08/03/2022].
[xiii] ‘Urgent Action: Fear for Strikers’ Wellbeing’; see also ‘In Turkey, Hope for ‘Justice is Fading Away Just like My Muscles’.
[xiv] ‘In Turkey, Hope for ‘Justice is Fading Away Just like My Muscles’.
[xv] Armutcu, O. (2017) ‘The Constitutional Court Rejected the Appeal Against the Detention of Nuriye Gülmen and Semih Özakça’ Hurriyet. Available online from: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/anayasa-mahkemesi-nuriye-gulmen-ve-semih-ozakcanin-tutukluluguna-yapilan-itirazi-reddetti-40503721 [Accessed on 08/03/2022]; see also Cakir, A. (2017) ‘ECHR Rejects Semih Özakça and Nuriye Gülmen’s Application’. Voice of America. Available online from: https://www.amerikaninsesi.com/a/aihm-semih-ozakca-ve-nuriye-gulmen-in-basvurusunu-reddetti/3969669.html [Accessed on 08/03/2022].
[xvi] Bianet (2017) ‘Nuriye Gülmen Released’. Available online from: https://bianet.org/english/human-rights/192100-nuriye-gulmen-released [Accessed on 08/03/2022].
[xvii] ‘Two Turkish Teachers End Almost 11-Month Hunger Strike’.
[xviii] Ibid.
[xix] Duvar English (2020) ‘Dismissed Turkish Academic, Known for Hunger Strike, Arrested Again’. Available online from: https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/08/11/dismissed-turkish-academic-known-for-hunger-strike-arrested-again [Accessed on 08/03/2022].
[xx] Yeni Bir Mecra (2020) ‘Critical Decisions in Eğitim-Sen: Nuriye Gülmen was Expelled’. Available online from: https://yeni1mecra.com/egitim-sende-kritik-kararlar-nuriye-gulmen-ihrac-edildi/ [Accessed on 08/03/2022].
[xi] Duvar English (2021) ‘Turkey’s Top Court Rules Dismissed Educators’ Rights Not Violated’. Available online from: https://www.duvarenglish.com/turkeys-top-court-rules-rights-of-dismissed-educators-nuriye-gulmen-and-semih-ozakca-not-violated-news-59436 [Accessed on 08/03/2022].
[xii] Ibid.