لكل فرد الحق في التعليم، إذ يُعد حجر الزاوية في تقدم البشرية. كان الإغريق القدماء، الذين ابتكروا مفهوم “الپايديا” (Paideia)، وهو التكوين الشامل للشاب (pais)، والرومان الذين ترجموا هذا المفهوم لاحقًا إلى “الإنسانية” (humanitas)، على دراية بالفعل بأهمية التعليم. في الواقع، أوضح شيشرون نفسه مضمون هذا المفهوم الأخير من خلال الربط الأساسي بين الشغف بالمعرفة والارتقاء بالطبيعة البشرية (Nybakken, O. E., 1939).
على مر العصور، شهد الحق في التعليم عددًا من التغيرات قبل أن يصل إلى صيغته الحالية في المادة 26 من الإعلان العالمي لحقوق الإنسان. وقد اعترفت المجتمعات الحديثة الآن بطبيعته العالمية والمتاحة والإلزامية، على الأقل في مراحله الأولى، وهو ما يعد ذا أهمية أساسية عند وضعه في سياق الثقافة المعاصرة.
نبذة عن تاريخ النظام التعليمي في السعودية
Saudi students study in the Prince Salman Library at the King Saud University in Riyadh. Photo by Tribes of the World.
أدركت المملكة العربية السعودية، كما ورد في خطة النمو “رؤية السعودية 2030″، أهمية التعليم، وتصدرت دول منطقة الشرق الأوسط وشمال أفريقيا في هذا المجال.
لفهم هذه الخطة الابتكارية، من الضروري استعراض أبرز ملامح الخلفية التاريخية والسياسية. ترتكز الهوية السعودية على ثلاثة عناصر رئيسية: الإسلام، القبلية، وتجارة النفط (Ochsenwald, W. L., 2019). وبالنسبة للتعليم، فإن العنصر الديني هو الأكثر أهمية. فالمملكة العربية السعودية دولة ثيوقراطية سنية إسلامية، ولا يُمكن الحصول على الجنسية السعودية إلا لمن يعتنق الدين الإسلامي (وكالة وزارة الداخلية للأحوال المدنية، 1954).
الداعم الأكبر للعلاقة الوثيقة بين الدين والدولة هو النظام التعليمي، الذي تم تنظيمه منذ القرن السابع عبر مؤسسات مختلفة مرتبطة بالمجال الديني. من أبرز الأمثلة على ذلك “الكتاتيب”، وهي مدارس ابتدائية يُعلّم فيها الشباب السعوديون مبادئ القرآن الكريم (Esposito, John L., ed., 2003). وعلى مر القرون، وخصوصًا تحت الحكم العثماني، خضعت المدارس وأساليب التعليم للعديد من التغيرات، والتي بلغت ذروتها أخيرًا في العصور الحديثة إلى مركزية شاملة للنظام التعليمي، بإشراف المديرية الحكومية للتعليم (Rugh, W. A., 2002).
عائدات تجارة النفط لعبت دورًا أساسيًا في تمويل المشاريع التعليمية الحكومية. خاصة في أواخر السبعينيات، حيث قادت الدولة سلسلة من خطط التنمية التي أسفرت عن زيادة هائلة في نسبة الالتحاق بالمدارس بنسبة 192% في المرحلة الابتدائية، 375% في المرحلة المتوسطة، و712% في المرحلة الثانوية (Anon, 2020).
حاليًا، وفي إطار رؤية السعودية 2030، يشهد قطاع التعليم موجة جديدة من الاستثمارات تهدف إلى تزويد الطلاب السعوديين بالأدوات اللازمة لمواجهة “وظائف المستقبل” (Vision 2030, 2022). فعلى أرض الواقع، أدت النفقات العامة الكبيرة (17.5% من إجمالي 1.1 تريليون ريال سعودي في عام 2019) إلى بناء 719 مدرسة جديدة وبرنامج كبير لإعادة تدريب موظفي المدارس (تقرير ميزانية السعودية، 2018).
وقد بلغت عملية التحديث ذروتها في إنشاء نظام تعليمي واسع يتكون من شبكة من مراكز التعليم العامة مفصولة حسب الجنس ومقسمة إلى ثلاث مستويات أساسية: الابتدائية (ست سنوات)، المتوسطة (ثلاث سنوات)، والثانوية (ثلاث سنوات) (Barry, A., 2019).
اتاحة التعليم
من حيث اتاحة التعليم، يمكن القول إن النظام التعليمي في السعودية متقدم إلى حد كبير. بالنظر إلى المناطق الثلاث ذات أدنى مؤشر تنمية بشرية في البلاد (0.855 HDI)، وهي جنوب نجران، عسير، وجازان، يلاحظ أن نسبة المدارس إلى عدد السكان أكثر ملاءمة مقارنة بمنطقة الرياض الأكثر ازدهارًا في المملكة (Subnational HDI, 2023).
في الواقع، بينما تحتوي المحافظات الجنوبية على مدرسة لكل 600 مواطن تقريبًا، فإن العاصمة المكتظة بالسكان، على الرغم من أنها تضم 38.9% من المؤسسات التعليمية في السعودية، تسجل نسبة مدرسة واحدة لكل 1392 مواطنًا (تقرير التعليم في السعودية، 2021).
عامل آخر محدد لإمكانية الوصول هو القدرة على تحمل التكاليف؛ المدارس الحكومية مجانية لجميع السكان. ومع ذلك، فإن وجود العديد من المدارس الدولية الخاصة وسمعتها الرفيعة قد يؤدي إلى تقويض المساواة في الحصول على أفضل تعليم بسبب التمييز الاقتصادي (Anon, 2020). ومع ذلك، يُشار إلى أن النظام العام، بفضل مركزيته المذكورة أعلاه، هو الأكثر ترددًا من قِبل السكان، وبالتالي يُعد هذا مشكلة طفيفة (تقرير التعليم في السعودية، 2021).
بشكل عام، يمكن القول إن النظام التعليمي في السعودية يتمتع بقدر جيد من إمكانية الوصول، كما يتضح من نمو عدد الطلاب بأكثر من 6 نقاط مئوية في أربع سنوات فقط (تقرير التعليم في السعودية، 2021).
طلاب الأسر ذات الدخل المحدود
ومع ذلك، لا تعني العدالة الشكلية بالضرورة العدالة الفعلية؛ فعلى الرغم من أن النظام التعليمي يبدو متاحًا لجميع المواطنين من مختلف الفئات الاقتصادية، تشير الدراسات إلى أن الطلاب من الأسر ذات الدخل المحدود لا يتمتعون بنفس الامتيازات.
تشير البيانات إلى أن نسبة الطلاب دون سن الخامسة عشرة الذين يأتون من خلفيات اقتصادية ضعيفة والذين أعادوا سنة دراسية تبلغ 24.2%، مقارنة بمتوسط 20.3% في دول منظمة التعاون الاقتصادي والتنمية (OECD).
وعلى النقيض من ذلك، بلغت نسبة الطلاب من الفئات الاقتصادية الميسورة الذين اضطروا لإعادة سنة دراسية 3.3% فقط، مقارنة بـ 5.0% في دول منظمة التعاون الاقتصادي والتنمية. هذه البيانات تسلط الضوء على مدى الفجوة الكبيرة في فرص التعليم في السعودية، حيث تفصل 20.9 نقطة مئوية بين الطلاب المحرومين والطلاب الميسورين، مقارنة بمتوسط 15.3% في دول منظمة التعاون الاقتصادي والتنمية.
تشير مؤشرات أخرى ذات صلة إلى نسبة الطلاب إلى المعلمين في المدارس التي تضم طلابًا من خلفيات اجتماعية واقتصادية ضعيفة أو قوية. هنا أيضًا، تُقاس معدلات التفاوت بشكل مقلق عند مقارنتها بمتوسط منظمة التعاون الاقتصادي والتنمية، مما يُفسر الأداء الضعيف للطلاب المحرومين في كل من الرياضيات والعلوم الإنسانية (Education GPS، 2018).
في ضوء ما سبق، من الواضح أن المملكة لا تزال بحاجة إلى اتخاذ العديد من الخطوات لتحقيق المساواة التعليمية الكاملة، حتى يتمكن كل فرد من الاستمتاع الكامل بحقه في التعليم.
تعليم المرأة
ميزة أخرى يجب أخذها في الاعتبار هي الفصل بين الجنسين، والذي ليس عائقًا بحد ذاته أمام الاستفادة من الخدمات التعليمية، ولكنه قد يكون في بعض الحالات ذريعة لتقديم تعليم أقل جودة لجنس معين، وغالبًا ما يكون الجنس الأنثوي. ومع ذلك، فإن البيانات تعكس واقعًا مختلفًا: في المملكة العربية السعودية، تتبع الطالبات نفس المناهج الدراسية ويتم اختبارهن في نفس المجالات، ويتفوقن على الطلاب الذكور في جميع المجالات التي تم فحصها، بما في ذلك الرياضيات والعلوم والمواد الدراسية الأخرى (Abdourahmane، B، 2021).
يبدو أن هذه النتائج تدعم الفرضية القائلة بأن الفصل بين الذكور والإناث، وخاصة في منطقة الشرق الأوسط وشمال إفريقيا، يسمح للطالبات بالتعبير عن قدراتهن الفكرية بحرية أكبر دون ضغوط اجتماعية مرتبطة بالعلاقة بين الجنسين (Eisenkopf, Hessami, Fischbacher, & Ursprung, 2015).
مثال على ذلك هو اختيار المواد الدراسية؛ إذ وُجد أن الطالبات في المدارس الخاصة بالإناث يشعرن بارتياح أكبر عند اختيار مواد العلوم، حتى وإن كانت تُعتبر عادة “مواضيع خاصة بالذكور” (Sanford, K., & Blair, H., 2013).
في ضوء ذلك، يمكن استنتاج أن نظام الفصل بين الجنسين لا يشكل عائقًا أمام تعليم الشابات السعوديات، بل على العكس من ذلك، يسهم في تعزيز فرصهن التعليمية.
علاوة على ذلك، يتم الإبلاغ عن معدلات الالتحاق في المؤسسات التعليمية الابتدائية والثانوية على أنها متشابهة تقريبًا بين الرجال والنساء (Abdourahmane، B، 2021)، وفي عام 2018، كانت نسبة 66% من خريجي العلوم الطبيعية والرياضيات والإحصاء من النساء (OECD، 2019).
ومع ذلك، فإن القضية الحقيقية بالنسبة للمرأة السعودية تظهر بمجرد إتمام دراستها. معدل البطالة بين النساء يبلغ 21.5%، مقارنة بـ 3.5% بين الرجال (بيانات البنك الدولي، 2013). وفقًا لما أوردته منظمة التعاون الاقتصادي والتنمية، لا تزال النساء أقل احتمالًا للعمل على الرغم من تحسين المساواة بين الجنسين في مستويات التعليم العالي، وذلك بسبب “العقبات التنظيمية في مجتمع محافظ”، إلى جانب التمييز المستمر ضد النساء والنظام التعليمي الموجه حسب الجنس (Alfarran، A.، Pyke، J.، & Stanton، P.، 2018). وعلى الرغم من أن النظام التعليمي لا يمنع النساء من الحصول على تعليم كافٍ، إلا أنه يحد جزئيًا من قدرتهن على استخدام المعرفة التي اكتسبنها في سوق العمل. في هذا السياق، ينبغي قراءة بيانات إمكانية الوصول إلى النظام التعليمي للنساء جنبًا إلى جنب مع بيانات سوق العمل، للحصول على صورة أكثر اكتمالًا لنقاطه الحرجة.
Saudi Ambassador Visits His Children at ASIS. Photo by Lwi932.
الجودة
تؤدي هذه النواقص إلى نتائج أكاديمية أقل نسبياً مقارنة بمؤشرات منظمة التعاون الاقتصادي والتنمية. فقد سجل الطلاب السعوديون متوسطًا أقل بمقدار 100 نقطة من نظرائهم في دول المنظمة في اختبارات القراءة والرياضيات والعلوم. ومع ذلك، تشير تقارير برنامج التقييم الدولي للطلاب (PISA) إلى أن المتوسط لدول منظمة التعاون الاقتصادي والتنمية يصل إلى 500، مع قيم تتراوح بين 400 و600. لذلك، يمكن القول إن المملكة العربية السعودية تقع ضمن نطاق جيد من الإنجازات.
استنادًا إلى ما سبق، يمكن الاستنتاج بأن النظام السعودي، على الرغم من عدم خلوه من القضايا الحرجة، يتمتع بجودة عامة كافية تؤدي إلى تحضير أكاديمي وثقافي جيد للطلاب.
في الختام، واجهت المملكة العربية السعودية العديد من التحديات في قطاع التعليم في العقود الأخيرة. ومع ذلك، أظهرت الحكومة التزامًا ثابتًا بتحسين جودة التعليم وتوفير الفرص التعليمية لمواطنيها. إن توسيع المدارس العامة وتأسيس جامعات جديدة هي بعض من الخطوات الإيجابية التي اتخذتها البلاد. على الرغم من ذلك، لا تزال هناك بعض القضايا التي تحتاج إلى حل، مثل عدم المساواة بين الجنسين والحاجة إلى تطوير نظام تعليمي أكثر عدلاً من حيث الفرص الاقتصادية. لذلك، من الضروري أن تعطي السلطات الحكومية أولوية قصوى لهذه القضية: التعليم هو حق إنساني أساسي، وفقط من خلال التعليم الجيد والشامل والعادل ستتمكن المجتمع السعودي من التقدم والازدهار.
المراجع
Nybakken, O. E. (1939, January). Humanitas romana. In Transactions and Proceedings of the American Philological Association (Vol. 70, pp. 396- 413). Johns Hopkins University Press, American Philological Association.
Marx, K. (2005). Grundrisse: Foundations of the critique of political economy. Penguin UK.
McMahon, W. W. (2000). Education and development: Measuring the social benefits. Clarendon Press.
Barry, A. (2019). Gender Differences in Academic Achievement in Saudi Arabia: A Wake-Up Call to Educational Leaders. International Journal of Education Policy and Leadership, 15(15). https://doi.org/10.22230/ijepl.2019v15n15a890
Eisenkopf, G., Hessami, Z., Fischbacher, U., & Ursprung, H. W. (2015). Academic performance and single-sex schooling: Evidence from a natural experiment in Switzerland. Journal of economic behavior & organization, 115, 123-143.
Sanford, K., & Blair, H. (2013). Engendering public education: Single-sex schooling in western Canada. In Gender in Policy and Practice (pp. 96-114). Routledge.
Alfarran, A., Pyke, J., & Stanton, P. (2018). Institutional barriers to women’s employment in Saudi Arabia. Equality, Diversity and Inclusion: An International Journal.
Onderwijsuitdagingen in Kaapverdië: Problemen en Verbeterpunten in een Ontwikkelend Systeem.
Geschreven door Joan Vilalta Flo, Vertaald door Shoshanah Gerstenbluth
Kaapverdië is een land dat zich 500 kilometer van de kust van Senegal in Afrika bevindt. Het is een archipel van tien eilanden, waarvan de meeste bewoond zijn, met de meeste inwoners geconcentreerd in de hoofdstad Praia. De officiële taal is Portugees, aangezien het een voormalige Portugese kolonie is die in 1975 onafhankelijk werd. Veel inwoners spreken Kaapverdisch Creools als hun hoofdtaal. Het land bevindt zich in een uitdagende geografische omgeving: het versnipperde gebied maakt de levering van diensten ingewikkeld, het is een gebied dat gevoelig is voor droogte en er zijn weinig natuurlijke hulpbronnen. Toch wordt Kaapverdië wereldwijd geprezen om zijn opvallende politieke stabiliteit en armoedebestrijding, die ook hebben bijgedragen aan verbeteringen in de dienstverlening, waaronder onderwijs.
Kinderen staan in de rij op school in Kaapverdië: Foto door Duncan CV in Wikimedia Commons.
De meest recente verbeteringen in het Kaapverdische onderwijs zijn dankbaar aan het Strategisch Onderwijsplan 2017-2021, dat gericht is op het behalen van de 4e Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling voor Kwaliteitsonderwijs, met een focus op de volgende pijlers:(i) universele toegang tot voorschools onderwijs voor alle kinderen van 4 tot 5 jaar, inclusief kinderen met speciale behoeften; (ii) betere aansluiting van voorschoolse educatie op het basisonderwijs, zodat alle leerlingen twee jaar voorschools onderwijs volgen; en (iii) gelijke toegang tot gratis, universeel onderwijs tot en met klas 8 door middel van sociale actieplannen voor scholen, met speciale aandacht voor prioriteitsgroepen en speciaal onderwijs voor iedereen.i
Kaapverdië heeft geleidelijk de toegang tot het basis- en middelbaar onderwijs verbeterd. Het schooldeelnamepercentage was in 2021 gestegen tot 92,4%, en het alfabetiseringspercentage bereikte 88,5% in 2019, waarbij de meerderheid van de bevolking ouder dan 15 jaar kan lezen en schrijven.ii De overheidsuitgaven voor onderwijs stegen van 23,3% van het totale budget in 2020 naar 24,09% in 2021.iii Wat betreft de infrastructuur heeft 97,6% van de basis- en middelbare scholen in Kaapverdië toegang tot water, en 89% is aangesloten op het openbare elektriciteitsnet. Het Strategisch Onderwijsplan 2017-2021 maakte het mogelijk om verbeterprogramma’s, zoals het programma ‘Onderwijs van Uitmuntendheid’, te implementeren, waarvoor in 2020 ongeveer 93,2 miljoen dollar werd toegewezen, terwijl er 6,4 miljoen dollar werd toegekend aan studiebeurzen. iv
De Covid-19-pandemie veroorzaakte aanzienlijke problemen voor de op toerisme gerichte economie van Kaapverdië. Het land wist echter snel en effectief de crisis te beheersen en vaccinatie aan het grootste deel van de bevolking aan te bieden.v Op het gebied van onderwijs werden ook snelle maatregelen genomen. In 2020 ontving Kaapverdië een subsidie van $750.000 van het Global Partnership in Education (GPE), wat aanzienlijk heeft bijgedragen aan de training van leerkrachten voor afstandsonderwijs, de levering van lesmateriaal, tv-toegang voor afgelegen gebieden en voldoende sanitaire voorzieningen. vi Na de sluitinČ van scholen voerde het Ministerie van Onderwijs het proČranna “Leren en Studeren Thuis” in, dat lesleverinČ via radio, televisie en het Čebruik van tablets verbeterde, gezien het feit dat 30% tot 40% van de gezinnen geen toegang had tot dergelijke technologie. Het programma maakte ook de uitbreiding van het digitale tv-dekkingsgebied en verbeterde signaalkwaliteit mogelijk.vii Ondanks al deze inspanningen moet worden opgemerkt dat er momenteel geen bewijs is van een uitgebreide strategie om zich aan te passen aan de post-Covid19-context in Kaapverdië.
Een belangrijke ontwikkeling in het Kaapverdische onderwijs is de recente ratificatie van het Verdrag tegen Discriminatie in het Onderwijs door Kaapverdië op 5 oktober 2022, dat op 5 januari 2023 in werking is getreden. Hoewel de effectieve toepassing ervan nog moet blijken, heeft deze stap alleen al verschillende aanbevelingen uit de laatste sessie van de Universele Periodieke Evaluatie van de Verenigde Naties volledig geïmplementeerd.viii
Ondanks de eerdergenoemde ontwikkelingen in de Kaapverdische onderwijssector, zijn er nog steeds situaties van ongelijkheid, discriminatie, een tekort aan onderwijskundige infrastructuur en kwaliteitsonderwijs gemeld. Dit zijn de uitdagingen die de eilandengroep in de komende jaren zal moeten aangaan en oplossen. De volgende secties geven een overzicht van de belangrijkste aandachtsgebieden.
Ongelijkheden in het Onderwijs
Kaapverdië staat momenteel voor een uitdaging wat betreft de verborgen kosten van onderwijs. Hoewel het basisonderwijs en het middelbaar onderwijs (tot en met de 8e klas) gratis en verplicht is,ix zijn er verschillende bijkomende kosten, zoals vervoer, maaltijden en bepaald schoolmateriaal, die zwaar wegen voor gezinnen met een laag inkomen.x Dit vormt een ongelijkheid in de toegang tot kwalitatief onderwijs voor arme gezinnen. Bovendien blijft het voortgezet onderwijs en hoger onderwijs (universitair) onderhevig aan kosten (hoewel de autoriteiten de intentie hebben uitgesproken om onderwijs van de 9e tot de 12e klas gratis te maken)xi, wat ongelijkheid creëert op basis van het economische niveau van elk gezin. Deze situatie hangt ook samen met de bestaande ongelijkheid tussen gezinnen die op het platteland wonen en gezinnen in stedelijke gebieden,xii waarbij de eerste groep minder toegang heeft vanwege een algemeen lager economisch vermogen, gebrek aan technologie en internetverbinding vanwege de hoge kosten (wat tijdens Covid-19 extra relevant was).xiii
Wat betreft het hoger onderwijs, alhoewel er grote inspanningen zijn geleverd om het breed beschikbaar te maken, moet er toch worden opgemerkt dat het scholingspercentage voor de periode 2019-2020 op 23,5% ligt; 37 punten lager dan dat van het voortgezet onderwijs en hierdoor een obstakel in de toegang wijst.xiv Een van de moeilijkheden op dit gebied is de geografische ligging van Kaapverdië; als eilandengroep is de missie om toegankelijk hoger onderwijs in alle gebieden aan te bieden zeer complex en tot nu toe niet bereikt. Er zijn slechts instellingen voor hoger onderwijs op de eilanden Santiago en São Vicente.xv Dit, samen met het feit dat hoger onderwijs niet gratis is, zorgt voor weinig stimulans voor studenten die in afgelegen gebieden wonen en een laag inkomen hebben om hoger onderwijs te volgen. xvi
Er is ook ongelijkheid op het gebied van taal. Hoewel voor het grootste deel van de Kaapverdische bevolking Kaapverdisch Creools de eerste taal is, is Portugees nog steeds de enige officiële taal en ook de onderwijstaal. Dit veroorzaakt duidelijke ongelijkheden voor studenten die weinig blootstelling aan het Portugees hebben, met name degenen die in landelijke gebieden en afgelegen locaties wonen en vaak ook uit gezinnen met een laag inkomen komen. Deze studenten hebben een leerachterstand en ervaren meer moeilijkheden bij het leren. Hoewel naar verluidt enkele tweetalige onderwijsprogramma’s zijn gelanceerd, is de implementatie van dergelijke initiatieven onvoldoende, zwak en ontbreekt het aan politieke en economische steun. Deze ongelijkheid weerspiegelt ook een kloof tussen de formele onderwijssystemen en de samenleving; beleidsmaatregelen die gericht zijn op het overbruggen van deze kloof zullen onvermijdelijk ook bijdragen aan identiteitsvorming en sociale cohesie.xvii
Tot slot, ondanks de politieke wil zoals vermeld in het Strategisch Onderwijsplan 2017- 2021 om de toegang en kwaliteit van onderwijs voor studenten met een handicap te verbeteren (17,5% van de bevolking heeft minstens één handicap),xviii en de toegenomen capaciteitsontwikkeling van personeel met hulp van UNICEF,xix is gerapporteerd dat de praktische uitvoering van inclusieve strategieën voor dergelijke studenten tekortschiet. Veel gehandicapte mensen gaan niet naar school en ontvangen niet de noodzakelijke voorzieningen om dat wel te kunnen doen. De infrastructuur en onderwijstechnologieën zijn voor het grootste deel niet aangepast aan hun behoeften.xx
Wat betreft gendergelijkheid zijn er goede resultaten behaald in het voor- en basisonderwijs: de gelijkheidsindex scoorde respectievelijk 0,98 en 0,93, in beide gevallen met een iets hogere mannelijke vertegenwoordiging. De uitdaging blijft echter bestaan op het gebied van voortgezet en hoger onderwijs, waar de vertegenwoordiging van vrouwen aanzienlijk en toenemend hoger is; de gelijkheidsindex scoort 1,2 voor het voortgezet onderwijs en 1,5 voor het hoger onderwijs. Stimulansen om mannen in deze sectoren aan te trekken zijn noodzakelijk om gelijkheid te waarborgen.xxi En hoewel er een aanzienlijk hogere aanwezigheid van vrouwen is in het voortgezet en hoger onderwijs, is het alfabetiseringspercentage voor mannen momenteel bijna 10% hoger dan dat van vrouwen, wat eveneens een ongelijkheid in toegang voor vrouwen aantoont.xxii
Ondanks aanzienlijke verbeteringen door de introductie van een gendermodule in het curriculum van het voortgezet onderwijs, bevatten de lesprogramma’s nog steeds discriminerende stereotypen ten opzichte van vrouwen. Ook is dit zichtbaar in het feit dat vrouwen weinig vertegenwoordigd zijn in de studiegebieden die typisch door mannen worden gedomineerd, zoals in de technologische sector.xxiii Daarnaast, schiet het onderwijs vaak over seksualiteit tekort, ook al zijn genderkwesties toch steeds meer aanwezig in de curricula. De overheid erkent het belang ervan voor de ontwikkeling en veiligheid van studenten, en met hulp van het UNFPA (Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties) is er een richtlijn ontwikkeld voor seksuele voorlichting op scholen, maar door een beperkte politieke bereidheid en de gevoeligheid van het onderwerp hebben zeer weinig studenten van dit onderwijs geprofiteerd. Een uitgebreide module over seksuele voorlichting moet nog effectief worden ingevoerd.xxiv
Opmerkelijk is dat er geen gegevens beschikbaar zijn over minderheden op basis van seksuele geaardheid of genderidentiteit in Kaapverdië; evenmin zijn er beschermingsmechanismen voor dergelijke minderheden of onderwijs over dit onderwerp te vinden. Ondanks dat het een potentieel gevoelig onderwerp is dat momenteel onzichtbaar is binnen de sector, zouden vooruitgangen op dit gebied positief kunnen zijn om te waarborgen dat alle studenten vrij zijn en gelijke behandeling genieten door medestudenten en personeel.
Gebreken in het onderwijs
Als allereerste moeten er verbeteringen plaatsvinden, niet alleen in het aanbod van hoger onderwijs, maar ook in de kwaliteit ervan. Hoger onderwijs in Kaapverdië is een relatief nieuwe sector, die zich in de afgelopen 20 jaar heeft ontwikkeld. Aangezien deze sector nog in de kinderschoenen staat, ontbreekt het aan kwaliteit: hoewel het onlangs opgerichte Agentschap voor Regulering van het Hoger Onderwijs (Agência Reguladora do Ensino Superior − ARES) evaluaties en controles begint uit te voeren om de prestaties te verbeteren,xxv moet de sector nog een uitgebreid systeem van kwaliteitsbeoordeling opbouwen. Daarnaast zijn er mechanismen nodig om de inhoud van het hoger onderwijs beter af te stemmen op nationale doelen en behoeften, en moet de toegang tot leermateriaal, technologieën en connectiviteit worden gewaarborgd.xxvi
Ten tweede, hoewel ongeveer 76% van de kinderen momenteel toegang heeft tot kleuteronderwijs, zijn er regionale verschillen met gebieden waar dit percentage aanzienlijk lager ligt. Vroegschoolse educatie en kleuteronderwijs waren formeel een van de speerpunten van het Strategisch Onderwijsplan 2017-2021, maar in de praktijk is dit grotendeels verwaarloosd. Er ontbreken nog steeds adequate wettelijke mechanismen om universele, verplichte en gratis toegang tot kleuteronderwijs te waarborgen; het kleuteronderwijsbudget bedraagt slechts ongeveer 0,3% van de staatsbegroting, en er is een tekort aan professioneel gekwalificeerde kleuterleerkrachten (slechts 30% heeft de vereiste kwalificaties).xxvii Daarnaast ontbreekt het kleuterscholen opvallend aan toegang tot technologie en aan leerkrachttraining in ICT.xxviii
Ten derde is een van de grootste problemen in de onderwijssector in Kaapverdië de onderwijskwaliteit, wat tot uiting komt in lage prestaties in het basisonderwijs. Op het gebied van taalvaardigheid bleek dat 6 op de 10 kinderen grote moeite hadden met, of niet in staat waren om de basisregels van taalgebruik te interpreteren.xxix Wat wiskunde betreft, was slechts gemiddeld 2,85% van de kinderen in staat om succesvol om te gaan met de belangrijkste studieonderwerpen.xxx Bovendien heeft Kaapverdië tot op heden nog geen allesomvattend nationaal systeem om leerresultaten op enig onderwijsniveau te meten.xxxi
Wat betreft technologische toegang, moet worden opgemerkt dat, hoewel de meeste scholen zijn aangesloten op het openbare elektriciteitsnet, en het Strategisch Onderwijsplan 2017-2021 heeft geleid tot de invoering van meer technologische hulpmiddelen en een sterker curriculum voor ICT-vaardigheden, slechts 17% van de scholen toegang tot internet heeft. Dit is opmerkelijk omdat Kaapverdië een van de hoogste internettoegangscijfers in Afrika heeft. xxxiiDe kosten van internet vormen het probleem, aangezien deze tot de hoogste ter wereld behoren; de prijs is nog steeds te hoog voor velen, vooral voor mensen met een lager inkomen, wat een situatie van ongelijkheid veroorzaakt.xxxiii
Conclusies en aanbevelingen
Concluderend zullen enkele aanbevelingen worden gedaan die de belangrijkste uitdagingen van het onderwijssysteem in Kaapverdië benadrukken, namens de organisatie Broken Chalk.
Wat betreft de verborgen kosten van onderwijs, zou de overheid moeten proberen deze te verlagen door gratis (of goedkope) toegang tot vervoer, materialen en voedingsdiensten te bieden, met speciale aandacht voor gezinnen met een laag inkomen en studenten die in afgelegen plattelandsgebieden wonen, waar de economische kosten van onderwijs kunnen toenemen.
Wat betreft de onderwijscategorie en universele toegang, zou de overheid in overeenstemming moeten handelen met hun eigen geuite intenties en blijven werken aan de uitbreiding van gratis, toegankelijke en verplichte educatie naar de kleuterjaren en hoger onderwijs, met speciale aandacht voor arme gezinnen. Specifiek voor het hoger onderwijs zou het positief kunnen zijn om stimuleringscampagnes te ontwikkelen om het schoolverlatingspercentage te verhogen, met name voor jongens; samen met het uitbreiden van de aanwezigheid van hoger onderwijsinstellingen naar alle gebieden of het beter waarborgen van betaalbare toegang tot universiteiten vanuit afgelegen plaatsen.
Het zou wenselijk zijn om uitgebreide nationale programma’s te implementeren om de ongelijkheid rond taal te overwinnen. De Kaapverdische taal zou aanzienlijk meer aanwezig moeten zijn in alle onderwijsmethoden; bijzondere aandacht zou moeten uitgaan naar studenten met een lagere blootstelling aan het Portugees om ervoor te zorgen dat zij niet achterblijven, en de initiatieven voor tweetalige educatie zouden versterkt moeten worden door multidisciplinaire teams die lokale gemeenschapsleden omvatten die de specifieke taaleisen van het gebied begrijpen.
Om een grotere inclusie te bevorderen, zouden de overheid en onderwijsinstellingen moeten overwegen om de onderwijsinfrastructuur, curricula en personeel gevoelig en aansluitbaar te maken voor studenten met een handicap of speciale behoeften. Toegankelijke gebouwen, inclusief onderwijsmateriaal en een uitgebreid trainingsprogramma voor alle docenten gericht op handicap, zouden moeten worden aangeboden om de toegang en gelijkheid van deze studenten te waarborgen.
Ook wat betreft inclusiviteit en gelijkheid, zouden onderwijsprogramma’s en -beleid moeten blijven zorgen voor de toegang van meisjes en vrouwen tot onderwijs op alle niveaus om grotere gelijkheid in geletterdheidspercentages te bereiken, om te blijven werken aan de eliminatie van genderstereotypen en om de aanwezigheid van vrouwen in door mannen gedomineerde studierichtingen te stimuleren. Daarnaast zou het positief kunnen zijn om een uitgebreid educatief programma op middelbare scholen met betrekking tot seksualiteit te implementeren om de veiligheid en gezondheid van studenten te waarborgen en om diversiteit-schadelijke stereotypen op basis van seksuele geaardheid te elimineren.
Een effectieve manier om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, zou zijn om een uitgebreid nationaal systeem van evaluatie en beoordeling van de onderwijskwaliteit te implementeren om een adequate inhoudsvoorziening op alle onderwijsniveaus te waarborgen en om tekortkomingen in de onderwijskwaliteit te identificeren, met name op het gebied van taal en wiskunde in het basisonderwijs. Samen met een goede evaluatie en analyse van de prestaties van studenten kan dit ineffectieve onderwijsmethoden die leiden tot lage prestaties overwinnen, kan de innovatie in het onderwijs bevorderen en curricula beter afstemmen op de behoeften en doelen van de Kaapverdische samenleving, waardoor studenten beter worden voorbereid op de arbeidsmarkt. Evenzo zouden de overheid en onderwijsinstellingen moeten blijven waarborgen dat alle docenten gekwalificeerd zijn om adequaat onderwijs te bieden op het niveau waarvoor zij zijn aangesteld. Dit zou vooral moeten gelden voor de kleuteronderwijsniveaus, waar de meeste leerkrachten niet de juiste kwalificatie hebben, wat de ontwikkeling van studenten kan belemmeren.
Tot slot, gezien recente gebeurtenissen en toekomstige mondiale ontwikkelingen, is het essentieel om de toegang tot technologische hulpmiddelen voor onderwijsdoeleinden, zowel voor scholen als gezinnen, te vergroten, evenals om internettoegang te vergemakkelijken. Dit lijkt weer bijzonder belangrijk, gezien de introductie van technologieën op de wereldwijde arbeidsmarkt, en het is ook belangrijk om flexibele en aanpasbare onderwijsmodi te bieden, vooral in een land waar de geografische toegankelijkheid tot onderwijs gecompliceerd kan zijn.
xiii Patrício, M. R., & Moreno, C. (2021). Digital technologies in preschool education: a study with Cape Verdean educators. In Proceedings of the 14th annual International Conference of Education, Research and Innovation (ICERI2021) (pp. 8403-8407). IATED. ; Cabo Verde National Commission for UNESCO. (2022). National Review of the Implementation of SDG 4. Retrieved from: https://transformingeducationsummit.sdg4education2030.org/system/files/2022-09/CaboVerde-NC%20report%20.pdf
xv Ferreira, E. S., & Loureiro, S. M. C. (2021). Challenges of a small insular developing state: Cape Verde. Revista de Estudios e Investigación en Psicología y Educación, (1), 125-134.
xvi Resende-Santos, J. (2021). Education for development in Africa: Rethinking higher education in Cabo Verde. Journal of International and Comparative Education, 10(1), 22-38. doi: 10.14425/jice.2021.10.1.22
xvii Bermingham, N., DePalma, R., & Oca, L. (2022). The “Access Paradox” in Bilingual Education in Cabo Verde. Modern Languages Open, 1 ; Bail, J. (2020, September 8). Cape Verde. Humanium. Retrieved April 5, 2023, from: https://www.humanium.org/en/cape-verde/
xxvi Resende-Santos, J. (2021). Education for development in Africa: Rethinking higher education in Cabo Verde. Journal of International and Comparative Education, 10(1), 22-38. doi: 10.14425/jice.2021.10.1.22
xxviii Patrício, M. R., & Moreno, C. (2021). Digital technologies in preschool education: a study with Cape Verdean educators. In Proceedings of the 14th annual International Conference of Education, Research and Innovation (ICERI2021) (pp. 8403-8407). IATED.
xxxi Resende-Santos, J. (2021). Education for development in Africa: Rethinking higher education in Cabo Verde. Journal of International and Comparative Education, 10(1), 22-38. doi: 10.14425/jice.2021.10.1.22 ; Global Partnership for Education. (n.d.). Cabo Verde. Retrieved April 5, 2023, from: https://www.globalpartnership.org/where-we-work/cabo-verde
We use cookies on our website to give you the most relevant experience by remembering your preferences and repeat visits. By clicking “Accept All”, you consent to the use of ALL the cookies. However, you may visit "Cookie Settings" to provide a controlled consent.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
Cookie
Duration
Description
cookielawinfo-checkbox-analytics
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checkbox-functional
11 months
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checkbox-necessary
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-others
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-performance
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
viewed_cookie_policy
11 months
The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.